De Eendracht – Van Gelder Zonen (van wind naar stoom)

In 1845 nemen de 3 neven, allen genaamd Pieter Van Gelder, de molen De Eendragt over van hun vaders. Voor hfl. 8000,- werd geïnvesteerd aan de molen en voor hfl. 9000,- 2 stoommachines van 5 en 10 pk aangeschaft bij de ‘Fabrijk de Atlas’, Dixon en Co te Amsterdam.
Bij W.H. de Heus te Utrecht werd voor Hfl. 5000,- een papiermachine gekocht afkomstig van de fabriek De Vlijt van de firma Ameshoff in Apeldoorn. Deze machine van 1,5 m breed was, net als de machine voor Het Fortuin, door Treffry en Co in London gemaakt. Niet volmaakt maar ook niet duur. Alles werd in 1846 in werking gesteld met Cornelis Keet als de papiermachinist. Hij was van 1852 tot 1881 directeur van de fabriek. In de periode 1846 tot 1850 maakte De Eendracht 45 verschillende soorten papier. Het was niet efficiënt en leek meer handwerk met machines voor grote hoeveelheden. Van 1848 werd bescheiden winst gemaakt. Mede door de verbetering van economie groeide in 1850 ook de omzet en winst van Van Gelder Zonen. Omzet in1 850 was Hfl. 94.000,- !

In de jaren tussen 1850 en 1870 kwam de economie tot grote bloei en vooruitgang. Groot-industrie, post en telegraaf, spoorwegen, bankwezen etc. ontwikkelde zich. Parallel hiermee groeide Van Gelder Zonen. In 1851/1852 was een belangrijke uitbreiding van De Eendragt. De firma Marcellis uit Luik leverde 2 nieuw droogcylinders voor de papiermachine voor vergroting van de capaciteit. De oude stoommachine werd voor een nieuwe ingeruild bij de leverancier uit Amsterdam en uit Luik kwamen nog 2 stoommachines van 15 pk die 2 maalbakken konden aandrijven en een van 10 pk voor oppompen van water.

Voor al deze nieuwe machines werd een nieuwe fabriek gebouwd op de plaats van de lompenschuur van de molen. De firma Marcellis zond personeel voor de installatie en voorlichting aan het personeel. Van Gelder Zonen beschikte over een modern bedrijf met een sterk vergroot productie capaciteit; 3 stoomketels samen ca. 90 pk en 5 stoommachines samen 50 a 60 pk. In 1855 ging het oude bedrijf Van Gelder Schouten en Comp op in de firma Van Gelder Zonen en na de overname ging de omzet van ca. hfl. 120.000,- naar 261.000,- In 1863 werden om kosten te sparen de werktuigen en gereedschappen van papiermolen De Bok overgebracht naar De Eendracht en De Bok werd gesloopt. In 25 jaar na het bouwen van de eerste machines groeide de fabriekt naar 222 personeelsleden met 80 pk stoommachines en 140 pk stoomketel aan vermogen.  In de loop der jaren werden voortdurend verbeteringen aan de fabriek en machines doorgevoerd. Het motto van de heren van Smidt van Gelder was ‘een papierfabrikant die niet timmert gaat niet vooruit’. In deze tijd werden andere grondstoffen toegepast om de schaarse en dure lompen te vervangen. Met hout als basis werd cellulose gemaakt dat als de grondstof diende voor de vele papiersoorten die Van Gelder maakte  In 1889 werd over het lot van de molen De Eendragt beslist; hij was een sta-in-de-weg op het fabrieksterrein in Wormer. De molen werd gesloopt, vervoerd naar Emst op de Veluwe en daar opgebouwd als korenmolen. De molen werd daar in 1942 gesloopt.

Bron: Van Gelder Zonen 1784-1934